Ngày xưa, ở nước ta, trong số các con của vua Hùng Vương thứ sáu có một người tên là Lang Liêu. Các hoàng tử khác đều văn hay giỏi võ, nhưng lại không thích lao động chân lấm tay bùn, chỉ riêng có hoàng tử Lang Liêu là chăm chỉ và thích nghề trồng trọt. Chàng đem vợ con về quê vỡ nương, cuốc bãi, cùng với bà con nông dân trồng lúa gạo, hoa màu.
Một hôm, vào dịp cuối năm, vua Hùng Vương cho vời đông đủ các con đến và bảo:
– Đến ngày hội lớn đầu năm, ai tìm được của ngon vật lạ nhất đem đến để tế trời, đất thì sẽ được nhường ngôi.
Các hoàng tử tỏa đi khắp bốn phương. Người thì lên rừng đốc thúc bộ hạ săn thú, bắn chim. Kẻ thì xuống biển bắt dân chài mò trai, bắt cá. Riêng Lang Liêu rất băn khoăn, lo lắng không biết tìm vật gì để dâng lên vua Cha.
Bánh chưng và hoa mai đón Tết cổ truyền
Một hôm, khi đi thăm đồng, Lang Liêu thấy ruộng lúa nếp đã chín vàng, những hạt lúa nếp vừa mẩy, vừa thơm. Chàng về gọi vợ cùng bà con trong xóm ra gặt. Đến chiều, gặt xong thửa ruộng, mọi người vui vẻ gánh lúa về.
Tối hôm ấy, trong khi đập lúa dưới trăng, nhìn lên bầu trời trong xanh bát ngát, nhớ đến cánh đồng lúa mênh mông nuôi sống con người, Lang Liêu chợt nghĩ:
– Ta sẽ dùng gạo nếp trắng thơm này để làm hai thứ bánh, một thứ bánh tròn như hình bầu trời, một thứ bánh vuông giống như hình mặt đất. Bánh thơm, ngon lại ngụ ý tốt, nhất định được mọi người quý trọng, vua cha hẳn sẽ vui lòng.
Sáng hôm sau, Lang Liêu cùng với vợ bàn cách làm hai thứ bánh.
Họ lấy gạo nếp vo kĩ, đồ xôi thật dẻo, cho vào cối giã thật mịn rồi nặn một thứ bánh hình tròn mịn màng và trong trẻo như bầu trời.
Họ lại lấy lá dong tươi gói gạo nếp sống làm một thứ bánh hình vuông có màu xanh cây cỏ, có những thứ hạt nuôi sống con người, giống như hình mặt đất. Họ còn lấy đỗ xanh, thịt lợn làm nhân bánh.
Bà con xung quanh vốn mến tính hiền lành, chăm chỉ của Lang Liêu, thấy vợ chồng chàng bận rộn làm hai thứ bánh quý bèn rủ nhau sang làm giúp.
Gói xong bánh hình mặt đất, hai vợ chồng Lang Liêu xếp bánh vào nồi to, nhóm lửa đun kĩ. Cả đêm hôm ấy, gia đình Lang Liêu quay quần xung quanh bếp lửa cho đến khi bánh chín.
Sáng hôm sau, vợ chồng Lang Liêu sung sướng nhìn hai chiếc mâm lớn xếp đầy hai thứ bánh quý, kết quả công sức và sáng tạo của mình. Hai thứ bánh quả là món quà quý nhất, ngon nhất, lạ nhất để chàng dâng lên chúc thọ vua cha nhân ngày hội lớn đầu năm.
Bánh giầy hình tròn tượng trưng cho bầu trời
Đúng ngày hội lớn, các hoàng tử mang của ngon , vât lạ các nơi về đông đủ. Bên cạnh những thứ đó, lễ vật của Lang Liêu có vẻ đơn giản quá. Nhưng sau khi nghe Lang Liêu tâu trình rõ cách làm và ý nghĩa của hai thứ bánh quý, vua cha rất vui mừng và cảm động.
Vua bèn chọn hai thứ bánh của Lang Liêu để tế trời đất rồi chia cho các hoàng tử và các quần thần nếm thử. Ai cũng khen bánh có vị ngon, hương lạ mà lại có ý nghĩa sâu xa, đúng là thứ quý nhất trong ngày hội đầu năm.
Vua Hùng Vương thứ sáu bèn truyền ngôi cho Lang Liêu và đặt tên cho hai thứ bánh ấy, bánh hình tròn là bánh giầy, bánh hình vuông là bánh chưng.
Theo truyện cổ Việt Nam
