Theo thạc sĩ Tâm lý Nguyễn Thị Minh, giảng viên Học viện Hành chính Quốc gia TP HCM, hoạt động ở trường tiểu học chủ yếu là học tập, nhận thức để tiếp thu tri thức khoa học. Trẻ ở trường mẫu giáo chủ yếu là vui chơi, ca múa. Vì thế để tránh cho các em bị sốc khi bước vào lớp một, cha mẹ cần "lên dây cót tinh thần" và chuẩn bị tâm lý cho bé thích ứng với hoạt động học tập bằng cách:

 

1. Chuẩn bị tâm lý sẵn sàng đi học cho trẻ

Sẵn sàng đi học là yếu tố tâm lý rất quan trọng, thôi thúc trẻ đến trường, kích thích tính tích cực học tập và tham gia các hoạt động ở trường tiểu học. Bằng lối trò chuyện dí dỏm, vui tươi, cha mẹ có thể kể cho bé nghe về các hoạt động trong một ngày tại trường diễn ra như thế nào để trẻ khỏi bỡ ngỡ.

 

2. Nuôi dưỡng hứng thú nhận thức lâu bền cho trẻ

Học tập là hoạt động chủ đạo của học sinh. Hiệu quả của hoạt động này phụ thuộc chủ yếu vào hứng thú nhận thức của trẻ. Do đó, ngay từ khi con còn học mẫu giáo, cha mẹ cần nuôi dưỡng hứng thú nhận thức lâu bền cho bé.

 

Trong quá trình tổ chức hoạt động cho trẻ, nhất là hoạt động vui chơi, cần kích thích lòng ham hiểu biết, óc tìm tòi, khám phá của bé bằng cách tạo ra những tình huống có vấn đề để khơi dậy trong các em những suy nghĩ, phân tích và tìm cách giải quyết. Trong cuộc sống hàng ngày, nên thường xuyên giới thiệu cho trẻ những điều mới lạ xung quanh mình hoặc từ tivi, sách báo… để khuyến khích bé khám phá.

3. Kích thích lòng ham muốn đi học

Lòng ham muốn được đi học chỉ nảy sinh khi trẻ nhận thấy trường học là nơi giải đáp được những vấn đề mà trẻ băn khoăn, thắc mắc và mong muốn được giải thích. Do đó, người lớn cần nói cho các em hiểu rằng khi đến trường, bé sẽ biết được nhiều điều mới lạ, thú vị.

 

Ngoài ra, cần cho trẻ nhận thấy việc đi học là một niềm hạnh phúc. Khi đến trường bé sẽ được tiếp xúc với những thầy cô giáo rất yêu trẻ, những anh, chị học sinh chăm ngoan, được có sách vở, đồ dùng mới đẹp, được sinh hoạt trong đội Sao nhi đồng, được trở thành học sinh giỏi…

 

Đôi khi, với một số câu hỏi tò mò của trẻ, cha mẹ có thể trả lời rằng: "Khi đi học, con sẽ biết được điều đó" hoặc "Đọc sách, con sẽ có câu trả lời", "Câu hỏi này khó quá, mẹ không biết, nhưng cô giáo sẽ biết và trả lời cho con"… Đó cũng là một cách hay để khơi dậy trong lòng bé sự hào hứng được đến trường.

 

4. Giúp trẻ làm quen với hoạt động trí óc

Học tập ở lớp một là hoạt động đòi hỏi tính chủ định cao với mục đích nắm bắt những tri thức, thái độ, kỹ năng được quy định trong chương trình. Tính không chủ định lại gần như là đặc điểm bao trùm trong hoạt động tâm lý của trẻ nhỏ. Học sinh mẫu giáo thường không có tính chủ định trong các hoạt động, nhất là hoạt động trí óc. Các em thường thích gì làm nấy, làm được một lúc rồi lại chán, quay ra làm việc khác, ít tập trung vào một việc cho đến nơi đến chốn. Đặc điểm đó sẽ không có lợi cho việc học tập ở lớp một.

 

Do đó, làm sao để hình thành tính chủ định trong hoạt động tâm lý, đặc biệt là trong hoạt động nhận thức của trẻ, nhất vào giai đoạn cuối tuổi mẫu giáo. Để làm được như thế, trước hết người lớn cần giúp trẻ biết tập trung, chú ý vào công việc, nhất là những vấn đề nhận thức. Qua đó biến những quá trình tâm lý không chủ định thành có chủ định, tri giác không chủ định thành tri giác có chủ định, trí nhớ không chủ định thành trí nhớ có chủ định…

 

Trong khi tổ chức hoạt động, phụ huynh và thầy cô cần tạo điều kiện giúp trẻ chuyển dần từ thái độ chú ý không chủ định đến chú ý có chủ định vào một việc nào đó. Điều này có thể thực hiện trong các tiết học hay trong hoạt động vui chơi, bằng cách đặt ra cho các em một nhiệm vụ nhất định, nhất là nhiệm vụ nhận thức. Chẳng hạn như kể lại câu chuyện vừa mới nghe hay miêu tả một sự vật nào đó vừa mới được nhìn thấy, hoàn thành một bức vẽ…

 

Bên cạnh đó, cần tập cho trẻ biết duy trì chú ý trong một thời gian cần thiết vào một công việc cụ thể như ăn trong bao lâu, chơi trong bao lâu… để ngăn ngừa bệnh đãng trí, sự sao nhãng, thiếu tập trung.

 

5. Dạy trẻ biết quan sát sự vật, hiện tượng xung quanh

Đây là một tri giác có chủ định, rất cần cho hoạt động học tập. Trong khi quan sát, cần dạy trẻ đặt mục đích, cách thức và sử dụng một số phương tiện quan sát thông thường, chủ yếu là sử dụng các giác quan. Bằng cách đặt ra những câu hỏi gợi mở, cha mẹ có thể giúp trẻ phát hiện các thuộc tính của sự vật, những thuộc tính tinh tế còn bị lẩn khuất, đặc biệt là nêu được thuộc tính đặc trưng của chúng.

 

Người lớn cũng nên cho bé chơi trò so sánh các bức tranh có cùng nội dung và hình thức nhưng lại khác nhau một số chi tiết, hoặc miêu tả lại thật cụ thể một sự kiện khác trong cuộc sống hàng ngày… Đó là cách kích thích sự phát triển khả năng quan sát của trẻ khá hiệu quả.