Nếu như trước đây, các bậc cha mẹ tự hào lưu lại những điểm mốc đầu tiên của bé khi lần đầu nhoẻn miệng cười, bước đi đầu tiên, tiếng gọi đầu tiên; thì những bộ sưu tập kỷ niệm của các gia đình trẻ ngày nay còn có thêm những bức ảnh, những đoạn clip lưu lại khoảnh khắc con chơi với chiếc ô tô điều khiển từ xa, ê a với điện thoại di động hay lướt tay điệu nghệ trên máy tính bảng. Những dấu mốc về tiếp cận công nghệ này dần dà được công nhận như một điểm mốc phát triển mới trong thang phát triển toàn diện của trẻ em hiện đại bên cạnh những tiêu chuẩn kinh điển.

 

 

Trẻ con ngày nay được sinh ra trong một thế giới tràn ngập đồ công nghệ, và chúng bị thu hút tự nhiên bởi những món đồ kỳ diệu này (cũng giống như thế hệ chúng ta mê mẩn những chiếc TV vậy). Ngay cả bạn có không thích con mình tiếp xúc quá sớm và quá lệ thuộc vào đồ công nghệ cao mà hạn chế giao tiếp với xã hội thực thì bạn cũng phải chấp nhận rằng bạn không thể cách ly trẻ hoàn toàn với đồ công nghệ khi mà chính bản thân bạn cũng đang sử dụng chúng cho công việc và giao tiếp hàng ngày. Khó có thể nói được trẻ con mấy tuổi thì mới được tiếp cận và sử dụng các món đồ công nghệ; theo nghiên cứu của Quỹ Kaiser Family, có đến ¼ trẻ em trong độ tuổi từ 4-6 sử dụng máy tính cá nhân ít nhất 50 phút mỗi ngày.

 

Hãy nhìn vào mặt tích cực của công nghệ, và đừng sợ hãi chúng! (Rõ ràng là bạn không sợ công nghệ, bạn chỉ sợ chúng làm hư con mình mà thôi!) Mặc dù giới truyền thông dành rất nhiều giấy mực để vẽ nên một bức tranh đáng sợ về ảnh hưởng của công nghệ đối với trẻ em, như nghiện game, truy cập thông tin đồi truỵ hay bắt nạt ảo trên các mạng xã hội, công nghệ số thực sự đem lại nhiều lợi ích cho con em chúng ta hơn là tác hại. Khả năng sử dụng công nghệ số để tìm kiếm thông tin và giải đáp các thắc mắc giúp trẻ em chủ động khám phá thế giới quanh mình và mở rộng tri thức theo cách mà không bố mẹ và thầy cô nào có thể làm được. Rõ ràng rằng trẻ em ở những độ tuổi khác nhau sẽ đủ trưởng thành để tiếp cận và sử dụng công nghệ số theo những mức khác nhau. Cẩm nang dưới đây sẽ giúp bạn – phụ huynh trong thời đại số – có sự chuẩn bị tốt hơn để cùng con tiếp cận thế giới công nghệ một cách khôn ngoan nhất.

 

Ngay từ Năm đầu đời, các bé đã có thể tiếp cận với công nghệ ở mức độ làm quen và dưới đây là 3 điểm lưu ý chính khi cho bé tiếp cận với đồ công nghệ và đồ chơi chạy bằng điện trong lứa tuổi này.

 

Bé có thể tương tác với đồ chơi chạy bằng điện và hiểu về tác động và hệ quả khi chơi.

 

Chuyển điện thoại sang chế độ "trên máy bay" khi cho phép bé chơi với điện thoại di động.

 

 

Hầu hết đồ chơi cho em bé đều có khả năng phát sáng và phát nhạc. Những món đồ chơi này được xem như những chiếc lục lạc (hoặc trống tay) hiện đại vì chúng có thể dạy trẻ nhận biết về tương tác và hệ quả (khi tác động vào đồ chơi thì nó sẽ phát sáng hoặc chơi nhạc) cũng như rèn luyện kỹ năng điều khiển bàn tay. Nhưng thùng đồ chơi của trẻ không nên có toàn những món đồ chơi chạy bằng pin như vậy. Nếu con bạn đã được 9 tháng tuổi trở lên, hãy chắc rằng bạn sắm cho bé một lượng đồ chơi "chủ động" ngang với đồ chơi "thụ động". Với những món đồ chơi thụ động, con bạn có thể nhấn nút để đồ chơi nhá đèn hoặc trỗi nhạc. Còn đồ chơi chủ động (như khối hộp, bóng…) đòi hỏi sự tương tác, tham gia của bé vào trò chơi và giúp hoàn thiện kỹ năng vận động tinh của trẻ.

 

Dù chưa có bằng chứng kết luận về ảnh hưởng của việc sử dụng điện thoại di động đối với trẻ nhỏ, nhưng điện thoại di động phát ra các trường điện từ trong khi hộp sọ đang phát triển của trẻ nhỏ vẫn còn mỏng hơn so với người trưởng thành. Nếu bạn định cho bé nói chuyện với ông bà qua điện thoại di động, hãy bật loa ngoài hoặc sử dụng tai nghe điện thoại nối dài thay vì cho trẻ nghe điện thoại trực tiếp. Và cũng hãy nhớ chuyển điện thoại sang chế độ "trên máy bay" để ngắt toàn bộ sóng vô tuyến trước khi đưa điện thoại cho con cầm chơi.

 

Ở tuổi chập chững tập đi, bé đã có thể tiếp cận với công nghệ như thế nào? Dưới đây là những mốc chính:

 

Xem các chương trình giáo dục cho trẻ nhỏ trên truyền hình hoặc đĩa DVD.

Chơi với các ứng dụng tương tác cơ bản dành cho trẻ nhỏ trên điện thoại di động và máy tính bảng.

 

Bắt đầu bắt chước thói quen công nghệ của mẹ.

 

Tất nhiên, các nhà giáo dục và bảo vệ trẻ em không đồng tình với ý kiến cho trẻ dưới 2 tuổi xem truyền hình, và giới hạn giờ ngồi trước TV trong khoảng 2 giờ mỗi ngày cho trẻ trên 2 tuổi. Nhưng thực tế sẽ xảy ra như sau: bạn đi chợ về, nhóc tì của bạn bắt đầu quấy khóc và nhặng xị, và một chương trình thiếu nhi sẽ giúp bé ngồi yên trong 30 phút để bạn có thể cất thức ăn và chuẩn bị bữa ăn cho cả nhà.

 

May thay, truyền hình còn có thể hơn cả một chiếc núm ti công nghệ cao. Nghiên cứu năm 2005 của Quỹ Kaiser Family kết luận rằng việc cho trẻ từ 6-30 tháng tuổi xem các chương trình giáo dục thiếu nhi có thể giúp bé phát triển tăng tốc về khả năng ngôn ngữ. Dù vậy, xem TV (bao gồm các chương trình người lớn) nói chung khiến vốn từ vựng của trẻ bị hạn chế. Tóm lại, xem TV có chừng mực có tác dụng tích cực đối với con bạn, nhưng để con ngồi trước TV cả ngày thì không tốt chút nào. Đừng đặt con trước TV 2 giờ liền vì nghĩ rằng nó tốt cho não trẻ, nhưng để trẻ xem một chương trình thiếu nhi ngắn thì chẳng vấn đề gì.

 

Dù truyền hình không được khuyến khích với trẻ nhỏ, nhưng cho bé xem các chương trình thiếu nhi bổ ích

trong thời gian chừng mực thì không có gì sai cả

 

Một trong những mốc phát triển xã hội quan trọng của trẻ ở lứa tuổi chập chững là bắt chước hành vi của người khác, vì vậy hãy chuẩn bị tinh thần là bé sẽ bị thu hút bởi những thiết bị mà mẹ hay dùng. Nếu bé muốn nghịch điện thoại di động của bạn, hãy cài vài ứng dụng trẻ con hoặc trò chơi đơn giản (như kim cương hoặc chém trái cây) thay vì để bé phá danh bạ điện thoại. Một lưu ý nhắc lại là hãy luôn chuyển chế độ điện thoại sang chế độ "trên máy bay" trước khi đưa điện thoại cho bé chơi – điều này giúp ngăn ngừa phơi nhiễm sóng điện từ không cần thiết và tránh việc truy cập internet và 3G ngoài kiểm soát. Tương tự với các thiết bị di động khác, bạn cũng có thể dễ dàng tìm được các ứng dụng trò chơi đơn giản cho bé ngay trong điện thoại hoặc tải từ kho ứng dụng.

Trước khi đi mẫu giáo, bé yêu của bạn đã có thể "chơi mà học" kha khá trên các thiết bị di động như điện thoại hay máy tính bảng, bên cạnh đồ chơi điện tử của bé. Bé đã có thể:

Sử dụng ứng dụng đọc sách để xem sách thiếu nhi trên điện thoại hoặc máy tính bảng.

Sắp xếp hình khối và tìm đồ vật bị giấu trên ứng dụng điện thoại di động.

Sẵn sàng để chơi đồ chơi học chữ, học số và phát âm chạy bằng pin.

 

 

Ngạc nhiên chưa nào – ứng dụng iBook hoặc eReaders không hoàn toàn là ứng dụng của người lớn. Có đến hơn 3500 quyển sách thiếu nhi cho trẻ từ 0-8 tuổi được phát hành trên hệ thống sách điện tử Kindle của Amazon, ngoài ra còn có các đầu sách tương tác qua màn hình cảm ứng được phát hành dành riêng cho trẻ nhỏ. Giờ đây, bạn không chỉ có lựa chọn đầu sách cho con mình mà còn có thể lựa chọn cả loại hình sách điện tử hay sách in cho bé. Tốt nhất, hãy cho bé tiếp xúc với cả hai loại sách này.

 

Với sách điện tử, bạn đã có sẵn trong tay loại ấn phẩm có tính tương tác tốt nhất với thao tác chạm, hình ảnh sinh động và khả năng phát âm như sách nói sử dụng bút chấm đọc. Thật không còn gì tiện lợi và tiết kiệm hơn, khi tất cả công cụ làm việc, giải trí của bố mẹ và công cụ dạy học cho con đều nằm trong cùng một thiết bị.

 

Ở tuổi này, sắp xếp hình khối theo màu sắc và tìm được vật bị giấu là hai trong số những mốc nhận thức quan trọng của trẻ. Và bạn hoàn toàn có thể luyện cho bé kỹ năng này bằng các trò chơi đơn giản trên điện thoại di động hay máy tính bảng của mình.

 

Bắt đầu vào lứa tuổi mẫu giáo, bé đã có thể sử dụng thuần thục điện thoại di động hay máy tính bảng. Nhiều gia đình có điều kiện kinh tế cũng đầu tư máy tính bảng riêng cho con để không ảnh hưởng đến việc sử dụng máy của bố mẹ, do lúc này bé đã trở thành một "tín đồ" công nghệ nhí rồi.

 

Bé sử dụng máy tính bảng hoặc điện thoại di động thường xuyên.

Chơi được các ứng dụng giải đố, trò chơi xếp hình và nối cặp đơn giản trên máy tính.

 

Nền tảng của máy tính bảng iPad rất lý tưởng để bé luyện tập sự phối hợp tay và mắt – một kỹ năng rất có ích cho trẻ sau này, từ việc viết chữ cho đến chơi thể thao. Tương tác trên thiết bị di động trong kỷ nguyên số đã phát triển từ nhập liệu qua bàn phím đến chạm và hiện nay phổ biến công nghệ đa chạm và vuốt. Công nghệ này đem đến trải nghiệm trực quan nhất cho người lớn chúng ta và cung cấp khả năng sử dụng tự nhiên và đơn giản nhất cho cả các bé mẫu giáo.

 

Hoạt động tương tác trên máy tính bảng cũng mang lại nhiều lợi ích hơn so với việc cho trẻ xem TV. Các ứng dụng trên máy tính bảng đòi hỏi bé phải chủ động tương tác để tạo ra hiệu ứng thay vì tiếp nhận hình ảnh một cách thụ động như đối với TV. Hãy tải về máy tính bảng của bạn (hoặc của bé) những ứng dụng phù hợp với mốc phát triển lứa tuổi của bé, ví dụ ở tuổi này là các trò chơi đố, xếp hình, chia nhóm và tìm điểm giống nhau đơn giản.

 

Tất nhiên một chiếc máy tính bảng sẽ có vô số thứ mà một đứa trẻ không cần đến (như email, internet, công cụ nhắn tin và chat…), vậy nên ở đội tuổi này của trẻ, bạn chưa cần phải trang bị một chiếc máy tính bảng người lớn với giá khá cao cho bé. Hãy thử tham khảo các phiên bản máy tính bảng và máy chơi điện tử dành riêng cho trẻ em với mức giá thấp hơn nhiều.

 

 

Cuối những năm mẫu giáo, con yêu của bạn đã sẵn sàng để bắt đầu tìm hiểu về thế giới bên ngoài và công nghệ mạng đem lại khả năng tìm tòi và học hỏi thần kỳ hơn bất kỳ công cụ nào khác. Ở mốc tuổi cuối cùng trước khi vào lớp 1, bé đã có sự tiếp cận với công nghệ như thế nào?

 

Chơi trò chơi điện tử cùng với gia đình.

Định nghĩa lại về "giờ chơi máy tính"

 

Không có gì phải bàn cãi về cách mà máy tính và mạng internet đã thay đổi cuộc sống và xã hội của chúng ta, và bọn trẻ cũng không nằm ngoài quỹ đạo đó. Công nghệ thông tin sẽ đem lại cho con trẻ khả năng giải trí và học tập thuận tiện và vượt trội, và máy tính trở thành một công cụ học tập không thể thiếu của trẻ em hiện đại.

 

Nhưng chúng ta không được phép quên rằng mạng internet cũng ẩn chứa vô vàn những "ngõ tối" mà bạn chắc chắn không muốn con mình sa chân vào. Vì thế, bạn cần phải kiểm soát con khi bé bắt đầu đặt chân vào thế giới ảo. Ngoại trừ những website dành riêng cho trẻ em, bạn còn có thể tìm được những nội dung rất hữu ích và thú vị cho con trên YouTube nhưng kho video clip khổng lồ này cũng chứa đầy những nội dung hoàn toàn không phù hợp cho trẻ em. Tuy nhiên, đừng quá tin tưởng vào các phần mềm giám sát trẻ em sử dụng internet, bạn mới chính là người giám sát linh hoạt và hiệu quả nhất.

 

Bên cạnh máy tính và các thiết bị di động, chiếc TV ngày nay không chỉ còn là một công cụ giải trí thụ động như trước nữa với sự ra đời của các dòng TV thông minh và các thiết bị kết nối cho phép biến TV thành một máy tính cỡ lớn. Thật quá đơn giản nếu gia đình bạn có một chiếc TV thông minh có khả năng kết nối internet và chứa các ứng dụng giải trí cho gia đình và trẻ nhỏ; hoặc bạn có thể đầu tư một thiết bị giải trí HD gắn vào TV (như Orange HD Livebox chạy Android hoặc Apple TV chạy iOS) với chi phí thấp hơn nhiều so với TV thông minh nhưng vẫn cung cấp khả năng kết nối internet cùng đầy đủ ứng dụng như một máy tính bảng có hệ điều hành. Ngoài ra, các thiết bị trò chơi điện tử như Wii hay Xbox cũng rất phù hợp để cả gia đình vừa giải trí vừa rèn luyện cơ thể. (Các thiết bị nêu trên đều đang được bày bán tại Việt Nam.)